Wandel je over het strand? Dan zie je een afdruk van je voet of schoen in het zand. Het toont dat je ergens bent geweest. Het is een spoor.

In het sprookje van Hans en Grietje lieten ze een spoor van kruimels na. Ze hoopten de weg terug te vinden. Maar dat was buiten de vogels gerekend! Zij aten de kruimels op. Misschien was het beter om een ander spoor te volgen. Dat van hun voetstappen, bijvoorbeeld. Sommige sporen zijn zichtbaar. Denk maar aan een bandenspoor in de modder. Andere vind je moeilijk terug. Bijvoorbeeld vingerafdrukken van een dief. Veel hangt af van de ondergrond. En de kracht waarmee iets of iemand een spoor nalaat. Speur jij mee naar weetjes over sporen in dit dossier?

Een afgeknakte tak, uitwerpselen of restjes van een prooi. Wie goed kijkt, ziet sporen van dieren.

Loopsporen zijn de afdrukken van poten. Je ziet ze duidelijk in losse grond, modder of sneeuw. Bekijk hoe de afdruk eruit ziet. Heeft het dier nagels of hoeven? Of zie je eerder poten van een vogel? Je komt ook te weten welke kant het dier opging. En je ziet of het alleen was of niet.

Smakelijk
Elk dier moet zich voeden. Het is logisch dat je ook daar resten van terugvindt. Sommige dieren laten een braakbal achter. In fruit vind je soms de afdruk van een vogelbek. Ligt er een omgeknaagde boom? Dan is er misschien een bever in de buurt. Ten slotte zijn er de uitwerpselen. Ook daaruit kan je afleiden welk dier in de buurt was!

Wil je meer weten over dierenpoep en sporen? Klik hier.

Willen planten zich voortplanten? Dan moet het stuifmeel bij de stamper geraken. De bijen en de wind helpen een handje. Varens planten zich anders voort. Zij hebben sporen.

Kijk eens onder het blad van een varen. Daar zie je ‘doosjes’. In die doosjes zitten sporen. Zijn de doosjes rijp? Dan barsten ze open en laten de sporen vrij. Uit een spore komt een kiem. Binnenin zitten een zaadje en een eitje. Bij vochtig weer zwemt het zaadje naar het eitje. Er ontstaat een nieuwe varen. Het is bijzonder dat de varen dit proces helemaal alleen doormaakt. Hij heeft er geen hulp voor nodig. Varens zijn erg oude planten. Er zijn afdrukken van varens teruggevonden in fossielen. Die waren meer dan 400 miljoen jaar oud.

​Elk levend wezen is uniek. Het bevat een soort code. Op deze code vind je allerlei informatie terug. Bij de mens heet deze code DNA.

Ons lichaam bestaat uit ontelbaar veel cellen. In elke cel zit dezelfde code. Dit noemen we het DNA (Desoxyribo Nucleic Acid). In dit DNA zit belangrijke informatie opgeslagen. Het vertelt iets over de eigenschappen die jij als mens hebt. Bijvoorbeeld: de kleur van je ogen, of je een meisje of jongen bent, of je ouders je echte ouders zijn … Het DNA kan je niet met het blote oog zien. Leg je het onder een microscoop? Dan ziet het eruit zoals op de prent.
​
Onderzoek
Het kan nuttig zijn om informatie uit het DNA te halen. Stel je voor dat er iemand is vermoord. Wil de politie weten wie de dader is? Dan gaan ze op zoek naar sporen. Ze zoeken een haartje, wat speeksel of een afdruk. Uit de cellen die ze vinden, halen ze het DNA. Hebben ze de dader gevonden? Dan gaan ze na of het DNA identiek is. Zo kunnen ze de dader aanhouden.

Sommige dieven denken niet goed na. Ze laten sporen na zonder het zelf te weten.

Zo was er een man. Hij stal bij tientallen oude mensen geld en juwelen. Voor hij in het huis ging, luisterde hij of de bewoners thuis waren. De politie deed een ontdekking. Zij vonden op elke voordeur dezelfde oorafdruk. Gelukkig vonden ze ook de man van wie die afdruk was!

Meestal weet iemand uit je omgeving waar je bent. Verdwijnt er iemand zonder aanleiding? Dan is die persoon spoorloos.

Is de verdwijning onrustwekkend? Dan wordt de politie ingeschakeld. Zij gaan op zoek naar de vermiste persoon. Eerst zullen ze zoeken in de omgeving waar die persoon leeft. Kunnen ze hem niet snel vinden? Dan worden er extra middelen ingezet. Zo heeft de politie een helikopter. Daarmee kunnen ze een gebied vanuit de lucht bekijken. Soms wordt er ook een bericht verstuurd. Er wordt aan iedereen gevraagd om goed uit te kijken
naar die persoon.

Aan een auto, vrachtwagen of fiets zitten wielen. Door hun vorm kunnen we ons goed voortbewegen. Bovendien hebben de banden een speciaal ontwerp.

Banden zijn gemaakt van rubber. In de band zie je groeven. Ze zorgen ervoor dat je grip op de baan hebt. Dat betekent dat je niet snel glijdt. De bredere ‘kanaaltjes’ op de banden
zorgen dat het water snel wordt afgevoerd. Dat is zeker belangrijk als het regent. Dan staat er immers water op het wegdek. En is de kans op glijden groter. Ook in de winter is het gevaarlijk. Veel mensen rijden dan met winterbanden. Die hebben diepere groeven. Ze zijn ook gemaakt uit een ander soort rubber. Deze soort is soepeler bij koude temperaturen.

Veiligheid
Rijd je veel of snel? Door de wrijving tussen de band en de weg slijt het rubber. Het is goed om regelmatig de diepte van de groeven te controleren. Zo ben je zeker dat je niet te snel onderuit gaat. Die tip is er niet alleen voor racers (zie foto). Veiligheid gaat immers boven alles.

Een trein heeft geen banden met diepe groeven nodig. Hij beweegt zich voort op een spoor.

De wielen van een trein zien er bijzonder uit. Ze hebben een opstaande rand. De wielen gaan over de rails. Bekijk de vorm van de rails en de wielen. Zij zorgen ervoor dat de trein
het spoor blijft volgen. Moet de trein van spoor veranderen? Dan worden er wissels gebruikt. Dit is een stuk van het spoor dat kan bewegen. Zo kan de trein van de ene kant van een station naar de andere rijden.

Gevaar
Het gebeurt niet zo vaak dat een trein ontspoort. Maar omdat een trein op sporen loopt, is het gevaarlijk. De bestuurder kan immers niet uitwijken. Nog steeds gebeuren er veel ongevallen aan een spoorweg. Het gaat meestal om mensen die de stoplichten negeren. Ze steken de sporen over wanneer het rood is. Kijk altijd goed uit wanneer je het spoor moet oversteken!

Wie niet wil verdwalen volgt de weg, het pad of het spoor. Maar wat doe je als er geen spoor is?

In Bolivië ligt de grootste zoutvlakte van de wereld. Vroeger was het een meer. Maar dat is uitgedroogd. De oppervlakte is maar liefst 10 582 km2. Er loopt niet overal een weg. Wil je niet verdwalen? Dan is het veilig om een gids te vragen die je helpt.

Koen is paleontoloog. Een paleontoloog bestudeert sporen uit het verleden. Sinds kort werkt Koen in het Museum voor Natuurwetenschappen. Hij gidst er groepen tussen de dino’s.

Wat is een paleontoloog?
Koen: Een paleontoloog is iemand die op zoek gaat naar versteende resten en sporen. Zoals fossielen, botten van dino’s … Dit is niet te verwarren met een archeoloog. Archeologen zoeken uitsluitend naar sporen van menselijk leven. Zoals potscherven en munten. 

Hoe gaat het in zijn werk als je iets interessants vindt?
Koen: Eerst moet je je vondst opgraven. Dit kan een week of twee duren. Je legt de bovenkant zo goed mogelijk vrij. Rondom graaf je een greppel. Het blok met het fossiel wordt grondig ingepakt. Zo is het fossiel beschermd als het naar het labo moet. Daar wordt alles weer uitgepakt. Met speciale beitels en gereedschap maken we de resten vrij. En dan pas kan ik beginnen aan het onderzoek.

Wat was jouw meest interessante ontdekking?
Koen: Dat is een moeilijke vraag. De coolste ontdekkingen gebeuren vandaag meestal in het labo. Zo mocht ik een vondst onderzoeken. In een beenderlaag lagen botjes door elkaar. We wisten niet of het over jonge dieren of dino’s ging. Ik moest een fijn plaatje uit de wervel halen. Onder de microscoop zag ik dat het een embryo van een Lufengosaurus was. Dat is een primitieve dino uit de Jura van China. Een paar jaar later vonden we de eierschalen. Ook die mocht ik onderzoeken. Het bleken de oudst gekende eierschalen van een dino te zijn. 

Waar vind je sporen uit het verleden?
Koen: Sporen van het verleden vind je overal ter wereld terug! Deze zomer was ik te gast bij een opgraving in Deurne. Het ging over walvissen van acht miljoen jaar oud! De resten
stammen uit een tijd dat de Noordzee nog heel Vlaanderen bedekte. Paleontologen gebruiken geologische kaarten. Daarop staat welk gesteente er in de bodem zit. We weten ook hoe oud het is. Dat is gemakkelijk als je sporen uit een bepaalde periode zoekt. Al bij al blijft het een geduldig werkje.

Waarom vind je het verleden zo interessant?
Koen: Ik vind het heerlijk om te dagdromen. Hoe bewogen organismen zich voort? Hoe liepen, vlogen of zwommen ze? En hoe zag onze planeet eruit? Ik hou ervan om over al die dingen te fantaseren.