​amputatie

Het eraf halen van een lichaamsdeel.

bewind

Het besturen of beheren van iets.

​boete

Een geldbedrag als straf.

​canon

Het geheel van teksten, beelden, kunstwerken en gebeurtenissen dat bij een bepaald land of bepaalde cultuur hoort.

​dementie

Een verzamelnaam voor ruim 50 hersenziektes. Als iemand dement is, is hij of zij verward en kan die maar weinig onthouden.

​dijbeen

Het bot in het stuk been boven je knie.

discriminatie

Het ongelijk behandelen of achterstellen van een bepaalde groep mensen, vanwege bepaalde eigenschappen of kenmerken.

​diversiteit

Verschillen binnen iets. Hier staat het voor de verschillen die mensen ervaren in seksualiteit.

​herbivoor

Een planteneter, dus een dier dat alleen planten eet en geen vlees.

infraroodcamera

Een camera waarmee je warmte kan zien.

LGBTQIA+ 

Een afkorting voor verschillende soorten mensen, hieronder zie je welke letter voor wat staat:
L staat voor lesbian, een lesbische (homoseksuele) vrouw. G staat voor gay, een homoseksuele man. B staat voor bisexual, een biseksueel persoon die op mannen en vrouwen valt. T staat voor transgender, een trans persoon. Deze personen voelen zich niet (helemaal) thuis in hun lichaam met bijbehorende geslachtskenmerken. Het kan voelen alsof ze in het ‘verkeerde’ lichaam zijn geboren. Soms kiezen mensen ervoor om een geslachtsverandering te ondergaan. Q staat voor queer of voor questioning (= bevraging). Mensen die hun seksuele voorkeur liever niet in een hokje plaatsen. I staat voor intersekseconditie. Deze personen hebben zowel mannelijke als vrouwelijke eigenschappen in hun lichaam. A staat voor aseksueel, dat zijn mensen die geen behoefte hebben aan seks. + staat voor nog andere vormen.

​onafhankelijk

Zonder invloed van iemand anders.

​piste

In dit geval de binnenste cirkel van de atletiekbaan.

populair

Wat veel mensen leuk vinden.

​racisme

De opvatting dat het ene menselijk ras beter is dan een ander.

​riksja

​Een licht tweewielig karretje met plaats voor één of twee personen, meestal door één man op een fiets getrokken.

tijdperk

​Een periode uit de geschiedenis met bepaalde kenmerken.

​traditie

Een oude gewoonte van een (grote) groep mensen.

​tussensprint

Een spurt tijdens een wedstrijd om een achterstand in te lopen.

​scheidsrechter

Iemand die tijdens een sportwedstrijd oplet of er volgens de spelregels wordt gespeeld.

vegetariër

Iemand die geen vlees eet.

allergisch

Overgevoelig zijn voor bepaalde stoffen. Je kan er niet tegen en je lichaam reageert erop, bv. met niezen of met tranende ogen.

border

Een afgeperkt stuk grond waar planten groeien.

brevet

Een diploma.

bunker

Een schuilplaats gemaakt van beton; soldaten schuilen daar tijdens een oorlog.

duinlandschap

Een gebied met duinen.

evenaarsgebied

​Het gebied rondom de evenaar. Het is daar altijd lekker warm. 

hooikoorts

Een allergie: een reactie van de slijmvliezen van neus en ogen op het stuifmeel van bomen en grassen. Je moet ervan niezen, je hebt een loopneus en tranende ogen.

leefomgeving

De omgeving waarin een mens, dier of plant leeft.

miljardair

Iemand die heel veel geld heeft. Wel meer dan een miljard.

omzeilen

Er omheen gaan, een hindernis uit de weg gaan.

organisatie voor de ruimtevaart

Een organisatie die zich bezighoudt met projecten op het gebied van ruimtevaart, onderzoek van de ruimte en de planeten in ons zonnestelsel. 

passagier

Een persoon die meereist in een vervoermiddel.

pimpen

Iets versieren, iets leuker maken door er dingen aan toe te voegen.

poeltje

Een kleine, ondiepe plas met stilstaand water.

recycleren

Van afval iets nieuws maken

reservaat

Een natuurgebied dat beperkt toegankelijk is voor bezoekers, en dat wordt afgeschermd om de planten- en diersoorten te beschermen.

ruimtesonde

​Een onderzoekstoestel waarin geen mensen aanwezig zijn en dat buiten de aarde onderzoek kan doen.

telen

Kweken van gewassen.

tweetrapsraket

Een ruimtevaartuig dat uit twee delen bestaat. Elk deel heeft een eigen motor en brandstof.

vertoeven

Ergens zijn in een bepaalde tijd.

waterdruk

De kracht (of druk) die water uitoefent op iets.

zuignap

Een rond voorwerp dat zich met luchtdruk op een vlakke ondergrond kan vastzuigen.

​afmetingen

​Maten van iets, meestal in centimeters of meters uitgedrukt.

bedwingen

​Beheersen, de baas zijn over iets.

​constructie

​Een bouwwerk dat ontstaat door een aantal losse onderdelen samen te voegen; de onderdelen blijven zichtbaar.

​detail

​Een klein onderdeel.

​DNA

​Een molecuul in je lichaam met erfelijk materiaal.

​gedreven

​Fanatiek.

​grondwet

Dit zijn de belangrijkste wetten en regels van een land waar iedereen zich aan moet houden.

hoefijzer

​IJzer in de vorm van een halve maan dat een smid onder de hoeven van een paard aanbrengt. 

​hooggebergte

Meerdere bergen bij elkaar die zo hoog zijn dat er geen bomen kunnen groeien op de toppen.

installatie

Monteren en klaarmaken van apparaten zodat ze goed werken. Bijvoorbeeld de installatie van een verwarmingsketel.

interieur

​Hoe een gebouw of voertuig er vanbinnen uitziet. Een ander woord is inrichting.

klimaatverandering

​De invloed van de opwarming van de aarde op de natuur.

kneepjes van het vak

​Wat je moet kunnen als vakman/-vrouw.

leefruimte

​Het gebied dat een dier of een mens nodig heeft om gezond te kunnen leven.

levensgenieter

​Iemand die houdt van lekker eten, luieren, gezelligheid en leuke dingen doen.

​motiveren

Aansporen, in gang zetten.

opleiding

​Onderwijs waarbij de nodige kennis en vaardigheden voor een beroep wordt aangeleerd.

​oppervlak

​Buitenkant, bovenkant.

opwarming van de aarde

​Een verhoging van de temperatuur op aarde.

parlement

Een groep mensen die gekozen is door het volk en die onder andere de regering controleert.

pensioen

Wanneer iemand niet meer hoeft te werken van de regering, maar wel geld krijgt om van te leven. 

pensioenleeftijd

De leeftijd waarop iemand met pensioen gaat. 

​senator

Iemand die lid is van de senaat en het land bestuurt samen met andere senatoren. 

​smidse

​De werkplaats van de smid.

​slijpen

Gladmaken door wrijven.

technologie

​De manier waarop iets werkt, bijvoorbeeld de motor van een auto.

​vermomd

​Bedekt, onherkenbaar door bijvoorbeeld een masker of pruik.

​verzonnen

Iets wat bedacht is, fantasie.

​voorouder

​Een familielid dat leefde lang voordat jij geboren werd. 

abdij

Een geheel van gebouwen dat gebruikt wordt door monniken of nonnen. Zij houden zich een groot deel van de dag bezig met hun geloof.

acteur

Een toneelspeler.

beschermd monument

​Een gebouw dat moet blijven zoals het is.

biodiversiteit

Bio betekent leven en diversiteit betekent verschillen. Het gaat dus over verschillende vormen van leven (planten, dieren… ), en ook over de omgevingen waarin ze leven.

boslandbouw

​Wanneer op een stuk land bomen en struiken worden geplant tegelijk met het verbouwen van andere gewassen of met het houden van dieren.

coöperant

​Een medewerker en tegelijkertijd een van de eigenaren.

fictie

​Een verzonnen of bedacht verhaal.

gewas

Een plant van een bepaalde soort.  

houtwal

​Een natuurlijke afscheiding tussen weilanden die begroeid is met bomen en struiken.

​imker

​Iemand die bijen houdt en honing oogst.

​klassieke muziek

Kunstmuziek of serieuze muziek, vanaf de middeleeuwen tot nu.

​kunstmest

Een stof die in een fabriek gemaakt is en die gebruikt wordt om het land vruchtbaar te maken.

​non-fictie

​Een beschrijving van iets dat echt gebeurd is.

​oogst

Het binnenhalen van landbouwgewassen.

rozengeur en maneschijn

Helemaal gelukkig en alles is geweldig.

​schadelijk

​Nadelig, slecht.

​serre

​Een veranda, een aanbouw van glas. 

​stikstof

Het meest voorkomende gas in de dampkring. In de aarde is het een belangrijke voedingsstof voor planten. Een teveel aan stikstof in een bepaald gebied leidt tot verlies van biodiversiteit.

​symfonieorkest

​Een groot orkest met tussen de 40 en 100 muzikanten die klassieke muziek spelen.

traditioneel

Iets doen uit gewoonte en op dezelfde manier zoals iemand dat al jaren doet.

​zeldzaam

​Iets dat niet veel voorkomt.

acrobatisch

Heel erg lenig en sterk zijn zodat je circuskunstjes kan doen.

in balans blijven 

In evenwicht blijven. Het gewicht van de ene kant is hetzelfde als dat van de andere kant.

ceremonie 

Een belangrijke gebeurtenis die steeds op dezelfde manier wordt gedaan.

choreografie 

Alle passen en patronen die samen een dans vormen.

componist 

​Iemand die een muziekstuk bedenkt en alle noten opschrijft, zodat anderen het kunnen naspelen.

lanceren 

Iets de lucht in schieten, iets afvuren.

in de lucht hangen 

Je voelt dat er iets is, maar je kan het nog niet helemaal goed onder woorden brengen.

​orgaan 

​Een stel cellen bij elkaar die samen iets moeten doen. Zoals bijvoorbeeld je hart, longen of lever. Dat zijn lichaamsorganen. 

​paartijd 

Een bepaalde tijd in het jaar wanneer dieren kleintjes maken.

​professioneel 

Iemand is professioneel wanneer diegene heel goed is in zijn beroep, vak of ambacht.  

sociale media 

​Een verzameling van websites en apps waar mensen van alles tegen elkaar kunnen zeggen. Bijvoorbeeld Facebook, Instagram, TikTok.

vruchtbaar 

​Iets is vruchtbaar wanneer iets kan groeien en zich kan vermeerderen. 

archief

De bewaarplaats van belangrijke gegevens die op papier staan. Ook de naam voor de verzameling van al die papieren. Elke overheid beschikt over een archief, net als de meeste bedrijven.

bacterie

​Een zeer klein eencellig leven wezen, dat zich voorplant door celdeling. Sommige zijn ziekteverwekkend, andere heeft je lichaam nodig.

​christelijk

​Wat te maken heeft met het christendom. Die wereldreligie ontstond in de eerste eeuw na Christus op basis van de leer van Jezus Christus van Nazareth.

​dominee

Iemand die een kerkdienst leidt in de protestantse (christelijke) kerk. Dat kan zowel een man als een vrouw zijn. Een synoniem is predikant.

​epidemie

Een besmettelijke ziekte, meestal een infectieziekte, die zich heel snel ontwikkelt en verspreidt in de bevolking.

Europese Unie

​Een samenwerking van 27 Europese landen, onder meer op het vlak van politiek en economie. Het doel is de vrede te bewaren en de welvaart van de burgers te verbeteren. 

​infectie

​Een besmetting met een virus of bacterie, waardoor je ziek kan worden.

​Een wezen dat te klein is om met het blote oog te kunnen zien. Voorbeelden zijn bacteriën en eencellige organismen.

nederlaag ​

​razen door

​saffraan

discipline

een onderdeel van een bepaalde sport, bijvoorbeeld 100 meter lopen is een discipline van atletiek

hacken

in de computer van iemand anders inbreken

mensenrecht

om waardig te leven hebben mensen bepaalde rechten, bijvoorbeeld: recht om je mening te zeggen, recht op de keuze van een godsdienst, ... 

NASA

een Amerikaans bedrijf dat zich toelegt op ruimtevaart

neutraal

onpartijdig, niet voor en niet tegen iets zijn

omstreden

twijfelachtig, bedenkelijk

openbaar gebouw

een gebouw dat eigendom is van de stad of overheid, bijvoorbeeld: een zwembad, een stadhuis, een bib, een museum, ... 

piste

een ovalen baan voor sporters

schaars

zeldzaam, er is een tekort van

topping

de bovenste laag van een taart

traditie

een gewoonte of gebruik dat van ouder op kind wordt doorgegeven

traiteur

iemand die maaltijden klaarmaakt en verkoopt

wolkenkrabber

een heel hoge flat

​anekdote  

​een grappig, kort verhaal over iets dat echt gebeurd is 

​coma

iemand die in coma ligt is bewusteloos en kan niet meer reageren op stemmen of aanrakingen

​concentreren 

je aandacht ergens bij houden zonder aan andere dingen te denken

grafkelder

hierin werden mensen begraven, een grafkelder ligt helemaal of gedeeltelijk onder de grond

klimaatverandering

gemiddeld zal het op aarde warmer, kouder, droger of natter worden

losgeld  

​geld waarmee je iets of iemand die gevangen is vrijkoopt

medeplichtig

meedoen aan iets dat slecht is, terwijl je weet dat het niet mag

rouwproces

​een periode van pijn en verdriet omdat je iets of iemand mist

schiereiland 

een stuk land dat met een klein stuk vast zit aan een ander land, dus net geen echt eiland

een beperking

iets wat je niet kan

geleiden

warmte, geluid of elektriciteit doorlaten

iets gemeen hebben

iets gezamenlijk hebben

de gregoriaanse kalender

de kalender die paus Gregorius in 1582 invoerde en nog steeds gebruikt wordt

op de loer liggen

iets of iemand bespieden

lukraak

toevallig, zonder doel, zomaar

een podcast

een geluidsopname die je kan downloaden en beluisteren

een praalwagen

een versierde wagen in een optocht

regeren

besturen, leiden

een roofdier

een groot zoogdier dat andere dieren eet

stookolie

een brandstof waarmee men een ketel om te verwarmen aandrijft

tegen een stootje kunnen

tegenslag kunnen doorstaan, veel verdragen

een troonopvolger

de kroonprins(es)

vintage

tweedehands, retro

volgroeid

gevormd, ontwikkeld

brandstof

een materiaal dat door verbranding energie vrijgeeft

drab

smerigheid, dikke troebele vloeistof

geluidsgolf

een geluid plant zich voort in de vorm van een golf

getroffen

aangedaan, gegrepen

hoorapparaat

een toestel dat geluid versterkt

inzicht

een nieuwe oplossing, nieuw idee

kwetsbaar

gevoelig, breekbaar, fragiel

middeleeuwen

een periode in de geschiedenis tussen het jaar 500 en 1500

luchtpijp

de verbinding tussen de keel en de longen

otoscoop

een instrument om in de oren te kijken

prikkel

een verandering in geur, kleur of geluid ... in je omgeving

slinken

minder worden, inkrimpen

stethoscoop

een toestel waarmee de dokter naar je hart en longen luistert

tastbaar

duidelijk, voelbaar, concreet

wisser

hier: een borsteltje waarmee je in je neus een staal kan nemen

zege

een overwinning, winst